د افغانستان لپاره د ملګرو ملتو نوې تګلار او که د طالبانو د عادي سازۍ یوه بله هڅه؟
Jan 3,2024
د طالب رژیم سره د تعامل تر نامه لاندې د ملګرو ملتونو سازمان د امنیت شورا نوی پریکړه لیک منظور کړی دی او تمه یې څرګنده کړې ده چې لدې سره به افغانستان نړیوالې ټولنې ته د یوه مسوول غړي په توګه ور ګډ شي. ورسره به د یوه پراخ بنسټه حکومت جوړیدو او د ښځو کار او تعلیم ته لار پرانیزي. د پام وړ خبره دا ده چې ملګري ملتونه وایي دغه نوې تګلار یې د خپل ځانګړي استازي فریدون سینیراوغلو پر مټ د پخوانیو جهادي ټوپکوالو، د جمهوریت د وخت مدني فعالانو او طالبانو سره د میاشتو میاشتو سلا مشورو پر بنسټ جوړه کړې ده.
په دغې طرحه کې مطرح شوې تګلار ته که په ځیر وکتل شي، دلته څو خبرې د پام وړ دي. لومړۍ دا چې پدې طرحه کې د افغانستان د اکثریت بېوزله ولس او د ټولنې د پراخو اقشارو نظر ندی شامل. له کومو ډلو سره چې مشوره شوې ده، د افغانستان د اوسنۍ بدې ورځې اصلي عاملین دي. دا طرحه هم لکه د طالبانو رژیم په افغانانو کې مقبولیت، مشروعیت او اعتبار نلري. بلکې د اوسني وضعیت د دوام لپاره یوه بله هڅه ده او په لړ کې یې د افغانانو پر بدې ورځې سترګې پټې شوې دي.
دویم، دغې طرحې ته د امنیت شورا دوو دایمي غړو چین او روسیې ممتنع رایه کارولې او په یوه ډول یې ورسره مخالفت کړی. په بله مانا د لویو زبرځواکونو تر منځ هم د افغانستان د راتلونکي په اړوند ګډ نظر لا نشته او داسې ښکاري چې داسې طرحې به لا ډېرو کشالو ته لار پرانیزي.
درېیم، د افغانستان او نړیوالو منازعاتو په حل کې د ملګرو ملتونو تاریخي ناکامیو ته په کتو، دغه سازمان د دې وړتیا نلري چې د هېوادونو کورني یا بهرني مشکلات حل کړي. بلکې دغه مشکلات یې لا پسې زیات کړي دي. ښې بېلګې یې په لاتینه امریکا، افریقا، روانډا او د فلسطین په شخړو کې د دغه سازمان ناکامۍ دي.
څلورم، د افغانانو په حافظه کې لا هم د ملګرو ملتونو د هغو، په اصطلاح، با صلاحیته استازو نومونه ثبت دي چې د سولې او ثبات پر ځای یې افغانستان په بېلابېلو تاریخي دورو کې لا ډېرو شخړو ته ورټېل واهه، لکه بنین سیوان، محمود میستري، اخضر الابراهیمي او نور.
دغو او بي شمېره نورو دلایلو ته په کتو د نړۍ ولسونو ته دا جوته شوې ده چې دا سازمان د لویو او خاصو قدرتونو د سیاستونو د پلې کولو په موخه د یوه ټیکه دار نقش لوبوي. د تېر اسلامي جمهوري نظام تر سقوط وړاندې د دغه سازمان د استازو ویناوې او اعلامیې د ټولو افغانانو په یاد دي چې ویل به یې موږ په افغانستان کې یوازې د یو ډېموکراټیک نظام پلوي کوو او هیڅکله به طالبانو ته اجازه ورنکړو چې بیا پر افغانستان مسلط شي. تجربې وښوده، چې کیسه برعکس وه.
د «اکثریت» له نظره، ملګري ملتونه د دې صلاحیت نلري چې افغانستان نړیواله ټولنه کې مدغم او په رسمیت پیژندو ته یې لار اواره کړي. دا سازمان دا واک هم نلري چې د هڅو په نتیجه کې یې په اصطلاح پراخ بنسټه حکومت جوړ شي. د دې طرحې اصلي هدف دا دی چې غربي هېوادونه، په سر کې یې امریکا، غواړي د طالبانو د نورمالولو پروسه، چې دا مهال یې خپله مدیریت کوي، ملګرو ملتونو ته وسپاري. تر څو په دې توګه په کور دننه او نړۍ کې ځان لدې شرمه خلاص کړي چې په افغانستان مسلط اوسنی حالت د دوی د سیاستونو نتیجه ده. بلکې لا هم د خپلو راتلونکو موخو لپاره دلته د طالبانو په څېره کې یوه بله پروژه پیل کړي.
په ټولیز ډول دغه پریکړه لیک د طالبانو په ګټه دی تر څو ځیني محدود شیان پرې ومني او بیا یې له دوام سره مرسته وکړي، دا طرحه په اصل کې د طالبانو د نورمالوو د اوږدې پروسې دوام دی.
«اکثریت» افغانان او ملي سیاسي جریانونه پدې باور دي چې په افغانستان کې یوازې هغه سیاستونه بریالي کېدای شي چې د افغانستان د خپلواکو، ملي سیاسی فکري جریانونو په ابتکار پر مخ ځي. یوازې دغسې یو ملي سیاست او د هغې په پایله کې رامنځته شوې طرحه کړای شي د افغانانو توره ورځ په روڼ سهار واړوي. د بهرنیو او د هغوی د ګوډاګیو طرحې چې د بندو دروازو تر شا جوړېږي، د هېڅ افغان ستونزو ته ځواب نشي ویلای بلکې، موږ یې وینو چې د دې ستونزو د دوام سره لا مرسته کوي.